برنامه غذايي در دوران شيرخوارگي
مي‌دانيم كه رشد به عنوان يك علامت ظاهري و مشخص نشان دهنده ارتباط متقابل بين تغذيه ، ژنتيك و عامل زمان است و تغذيه در اين حركت زنجيره‌اي همچون پلي بين بار ژنتيكي و محيط فردي، مي‌تواند كيفيت و كميت رشد را به حداكثر پتانسيل و ظرفيت بالقوه خود برساند در دو سال اول زندگي كه مشخصه آن رشد و تكامل سريع فيزيكي است ، زماني است كه بسياري از تغييرات ، تحت تاثير دريافت مواد مغذي مي‌باشند . نوزادان سالمي كه با مواد مغذي با كيفيت بالا تغذيه مي‌شوند انرژي كافي براي يادگيري و پاسخ دادن به محرك هاي محيط را دارند و همين امر سبب مي شود تا والدين با آنها ارتباطي عميق‌تر برقرار كنند. در واقع تغذيه مناسب مي تواند زمينه ساز رشد روز افزون و تأمين كننده سلامت كودك باشد . تغذيه مناسب مي‌تواند زمينه ساز رشد چشايي كودك باشد
تغذيه در 6 ماهه دوم زندگي :
در 6 ماهه اول زندگي كودك تغذيه انحصاري با شير مادر از اهميت ويژه‌اي برخوردار است ، اما از سن 6 ماهگي به بعد ، شيرخوار علاوه بر شير مادر به غذا هم نياز دارد .
غذاي تكميلي كودك كه با شروع ماه هفتم آغاز مي‌شود بايد سالم ، كم‌حجم و پر‌انرژي باشد . و غلظت آن كمي بيشتر از غلظت شير مادر باشد و به تدريج بر مقدار و غلظت و تنوع غذاها افزوده شود . البته بايد توجه داشت كه گرچه بعد از سن 6 ماهگي تغذيه انحصاري با شيرمادر توصيه نمي‌شود ولي شيرمادر بايد تا قبل از يك سالگي ، غذاي اصلي شير خوار را تشكيل دهد. بنابراين تا قبل از يك سالگي ابتدا شيرخوار با شير مادر تغذيه گردد و سپس غذاي كمكي به كودك خورانده شود .
ويژگي‌هاي غذاي كمكي :
- غذا بايد نرم و هضم آن آسان باشد .
- غذا بايد متناسب با عادات غذايي خانواده باشد
- غذا تازه ، بهداشتي ، قابل تهيه و در دسترس و ارزان باشد
- غذا بايد كاملا پخته شود و بعد از سرد شدن مصرف شود
- غذا بايد در ظرف سر‌پوشيده و جاي كاملا خنك نگهداري شود .
اصول تغذيه تكميلي :
غذاها در ابتدا بايد نسبتا رقيق بوده و كم كم به غلظت آنها افزوده شود تا به عمل جويدن كودك كمك شود.
غذا ابتدا از يك نوع ماده غذايي ساده شروع شود و كم كم به مخلوطي از چند نوع افزايش يابد.
بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف 5 تا 7 روز فاصله باشد تا شير خوار ابتدا به يك غذا عادت نموده سپس غذاي جديدي به او داده شود . اينكار باعث مي‌شود كه اگر ناسازگاري نسبت به يك ماده غذايي در شيرخوار وجود داشته باشد مشخص شود و دستگاه گوارش شيرخوار نيز فرصت مي‌كند كه به مواد غذايي عادت كند .
بهتراست از غذاهايي استفاده شود كه در سفره خانواده وجود داشته باشد .
دقت شود كه ابتدا شيرخوار با شير مادر تغذيه و سپس غذاي كمكي به او خورانده شود هرگز قبل و يا در فواصل تغذيه با شيرمادر از غذاي كمكي استفاده نشود
نحوه شروع غذاي كمكي
اولين غذاي كودك به علت آساني هضم ، گروه غلات است پس در اولين روز شروع ماه هفتم زندگي كودك يك قاشق مرباخوري فرني به او مي‌دهيم و بهتر است فرني با آرد برنج پخته شود .زيرا حساسيت شيرخوار به برنج كمتر است تا آرد گندم .
روز دوم يك قاشق مرباخوري فرني 2 بار در روز و روز سوم يك قاشق مرباخوري فرني 3 بار در روز و به همين ترتيب روز آخر هفته 5 وعده در روز و هر وعده 2تا 3 قاشق مرباخوري فرني به شيرخوار مي‌دهيم . در هفته دوم علاوه بر فرني ، شيربرنج و حريره بادام را به برنامه غذايي شيرخوار اضافه مي كنيم . بايد توجه داشت كه ورود هر نوع غذاي جديد به برنامه غذايي كودك مي‌بايستي مانند فرني از يك قاشق مرباخوري و يك وعده در روز شروع شده و كم كم افزايش يابد .
در هفته سوم :پوره سبزيجات مثل سيب زميني ، كدوحلوايي ، هويج ، نخود سبز و لوبيا سبز را كم كم شروع مي‌كنيم .
در هفته چهارم :سوپ را به رژيم غذايي شيرخوار اضافه مي كنيم . اين سوپ شامل گوشت بدون چربي ، برنج و هويج است و هر 3 روز يك بار يك نوع سبزي يه سوپ بايد اضافه شود . اين سبزيها شامل جعفري ، گشنيز ، لوبيا سبز ، كدو سبز و كرفس ميباشد .
در ماه هشتم زرده تخم مرغ به رژيم غذايي شيرخوار اضافه مي‌شود . كه زرده بايد كاملا پخته شده و در آغاز نصف قاشق چايخوري زرده كاملا پخته را به شيرخوار مي‌دهيم و به تدريج هر روز مقداري زرده تخم مرغ را افزايش داده تا ظرف مدت 2 هفته به يك زرده كامل برسد در دو هفته دوم ماه هشتم عدس يا ماش را مي‌توان به سوپ كودك اضافه نمود . مصرف عدس و ماش هضم آسانتري دارند اما لوبيا قرمز و چيتي را بهتر است قبلا خيس كرده و پوستشان را جدا نموده و بعد از پختن به سوپ اضافه شود .
براي افزايش كالري غذا مي‌توان كره يا روغن را به غذاي كودك اضافه نمود . در دو هفته آخر ماه نهم آب ميوه را مي‌توان به رژيم غذايي كودك اضافه نمود ، و در ماه نهم و دهم مي‌توان انواع كته نرم يا بصورت كته ساده و يا مخلوط با سبزي ها و حبوبات و گوشت نرم به كودك خوراند . دادن بيسكويت ساده به كودك به تكامل عمل جويدن كمك مي كند و همچنين مصرف جوانه گندم و ساير حبوبات در غذاي كودك توصيه مي شود.
بهترين ميوه ها براي كودك در اين سن ، سيب ، گلابي ، و موز مي باشد كه بهتر است بصورت رنده شده و له شده باشد . و مصرف خرما در رژيم غذايي كودك به دليل پر انرژي بودن توصيه مي شود ابتدا هسته خرما را درآورده و آنرا له كنيد .
تغذيه كودك از ماه يازدهم تا ماه بيست وچهارم :
از اواخر 11 ماهگي كودك مي تواند به تدريج از غذاهاي سفره خانواده بخورد، كه ابتدا بايد غذاها را نرم كرد. مثلا كته را نرم و با ماست مخلوط نموده به كودك بدهيد.معمولا كودكان گوشت چرخ كرده را بهتر مي‌خورند و مصرف ماهي نيز توصيه مي شود البته بايد تيغ هاي ماهي كاملا گرفته و گوشت ماهي له شده باشد. در صورتيكه كودك از شيرمادر محروم است، مي توان شير پاستوريزه به كودك داد. پنير هم منبع خوبي از پروتئين و كلسيم است، بهتر است پنير پاستوريزه به كودك داده شود . بستني ميان وعده خوبي براي كودك محسوب مي شود و بهتر است پاستوريزه باشد .
بعد از يك سالگي مي توان انواع ميوه را به كودك داد. ميوه هايي مانند گيلاس ، آلبالو ، مركبات و سبزيجات مانند اسفناج و گوجه فرنگي را كه در سال اول زندگي كودك توصيه نمي شد كم كم به كودك داده شود . بعد از يك سالگي ابتدا به كودك غذاي كمكي و سپس شير مادر داده شود ولي تا پايان 24 ماهگي دادن شير به كودك بايد ادامه داشته باشد .
توصيه هاي تغذيه اي
توجه داشته باشيد كه به كودكان سن زير يك سال از دادن غذاهاي زير خودداري شود .
سفيده، تخم مرغ، شيرگاو، انواع توت، كيوی، گيلاس، آلبالو، بادام زمينی، پنير، شكلات ،ميگو، فلفل، ادويه، ترشي، نمك، نوشابه هاي گاز دار، لپه و نخود، عسل، اسفناج، كلم، قهوه و چای، آجيل، سوسيس، ذرت، دانه انگور، دانه كشمش، خربزه
