ادرار كه بوسيله كليه ها توليد مي شود حاوي مواد زائد حاصل از متابوليسم بدن – نمك ، سموم و آب مي باشد كه به خون ريخته مي شود . كليه ها و مجراي ادراري ( كه شامل پيشابراه ، مثانه ، حالب و كليه ها مي شود) اين مواد زائد را از خون تصفيه و حذف مي كنند. 
كليه ها و مجراي ادراري علاوه بر دفع مواد زائد، كارهاي بسيار مهم بدن را نيز تنظيم مي كنند. براي مثال، كليه ها تعادل آب بدن را كنترل و حفظ مي كنند و اطمينان مي دهند بافتها براي عملكرد درست و سالم ماندن، آب كافي دريافت مي كند. وقتي از شما درخواست مي شود نمونه ادراري به پزشك بدهيد ، نتايج سلامت عملكرد كليه‌هايتان را مشخص خواهد كرد. براي مثال، خون، پروتئين، يا گلبولهاي سفيد خون در ادرار نشان دهنده آسيب، عفونت يا التهاب كليه ها مي باشد و گلوكز ادرار نيز نمايانگر ديابت مي باشد.
كليه ها و مجراي ادراري چه كاري انجام مي دهد؟
اگرچه كليه‌ها با همكاري يكديگر اعمال حياتي بسياري را انجام مي دهند اما انسان مي تواند تنها با يك كليه هم طبيعي و سالم زندگي كند. در حقيقت ، بعضي افراد با تنها يك كليه به دنيا مي آيند. اگر يك كليه برداشته شود ، كليه ديگر براي به عهده گرفتن نقش تصفيه خون طي چند ماه بزرگ مي شود.
در هر دقيقه حدود 1 ليتر خون از كليه ها مي گذرد و كليه ها تمام خون بدن را حدوداً هر 50 دقيقه تصفيه مي كنند.
كليه ها علاوه بر تصفيه خون، توليد ادرار و تامين آب كافي بافتهاي بدن ، فشار خون و مقدار نمكهاي حياتي در خون را نيز تنظيم مي كنند. همچنين كليه‌ها هورموني به نام اريتروپوتين ترشح مي كند كه توليد گلبول قرمز خون بدن را تحريك و كنترل مي كند ( گلبول قرمز خون اكسيژن را به سراسر بدن مي رساند) . علاوه بر آن ، تعادل اسيد – باز خون و مايعات بدن را كه براي عملكرد درست بدن لازمند، تنظيم مي كند.
محل كليه ها و مجراي ادراري كجاست و چگونه كار مي كند ؟
كليه ها دقيقاً زير قفسه سينه و در دو طرف ستون مهره‌ها قرار دارد. كليه راست زير كبد قرار دارد لذا كمي كوچكتر از كليه چپ است. كليه هر جواني حدود 13 سانتي متر طول و 8 سانتي متر عرض و 3 سانتي متر قطر دارد . هريك از كليه ها داراي لايه اي خارجي بنام كورتكس مي باشد كه حاوي واحدهاي تصفيه كننده است. بخش مركزي كليه، داراي 10 تا 15 ساختمان هرمي شكل مي باشد. اين هرمها ادرار را به داخل لوله هاي فنجان مانندي به نام كاليكس مي كشانند. لايه اي از چربي كليه ها را فراگرفته اند تا آنها را پوشانده و ثابت نگهداشتن آنها كمك كند.
نحوه تصفيه خون بوسيله كليه ها بدين ترتيب است : خون از طريق سرخرگ كليوي، وارد كليه مي شود. زماني كه وارد كورتكس مي شود سرخرگ منشعب مي شود تا نفرون را احاطه كند – يك ميليون واحد تصفيه كننده ظريف در هر كليه است كه مواد مضر را از خون دفع مي كند.
هر نفرون حاوي صافي اي است بنام گلومرول كه از شبكه ارتباطي عروق خوني ريزي بنام مويرگ تشكيل مي گردد. مايع تصفيه شده خون توسط گلومرول بعداً به واحد لوله اي شكل كوچكي بنام توبول حركت مي كند كه مقدار نمك ، آب و مواد زائد را تنظيم مي كند و بصورت ادرار دفع مي شود.
خون تصفيه شده از طريق سياهرگ كليوي از كليه خارج شده و به قلب بر مي گردد.
ادرار محلول متراكمي از ماده زائد حاوي آب ، اوره ( ماده زائدي كه از تجزيه پروتئين ها توليد مي شود) نمك ، اسيد آمينه ، محصولات فرعي صفراي كبد ، آمونياك و هر ماده اي كه نمي تواند دوباره جذب خون شود، مي باشد.
لگنچه كليوي نزديك ناف قرار گرفته ادرار جريان يافته از كاليكس را جمع آوري مي كند. ادرار از لگنچه كليوي از طريق حالبها به خارج از كليه ها كرده تا در مثانه ذخيره گردد.
مثانه وقتي پر مي شود منبسط مي گردد و حدود نيم ليتر (2 فنجان) ادرار مي تواند نگهدارد (جوان معمولي حدود 5/1 ليتر يا 6 فنجان ادرار هر روز دفع مي كند). توليد ادرار بسيار زياد يا ناكافي شاخص بيماري است.
وقتي مثانه پر است، پايانه هاي عصبي داخل ديواره مثانه به مغز پيام مي‌فرستد. وقتي فردي حاضر به دفع ادرار است ديواره هاي مثانه منقبض مي گردد و اسفنكتر استراحت مي‌كند ( اسفنگترعضله حلقوي شكلي كه از خروج ادرار از مثانه به مجراي پيشاب محافظت مي كند). ادرار از مثانه و از طريق پيشابراه واحد لوله اي شكل ديگر از بدن دفع مي‌شود. پيشابراه مردان تا نوك آلت تناسلي منتهي مي شود. پيشابراه زنان تنها تا بالاي سوراخ واژن ادامه دارد.
مواردي كه مشكلاتي را كه مي توانند براي كليه ها و مجراي ادراري ايجاد كنند. 
مجراي ادراري كامل مانند ساير سيستم هاي ديگر بدن در معرض بيماريها و اختلالاتي مي باشد. شايعترين آنها در كودكان عبارتند از :
· مشكلات مادرزادي مجراي ادراري – وقتي جنيني در رحم رشد مي كند هر بخش از مجراي ادراري مي تواند تا به شكل غير طبيعي يا در جاي غير عادي رشد كند. يكي از اختلالات مادرزادي شايعتر خروج دو حالب از كليه به جاي يك حالب مي‌باشد. از هر 125 نوزاد يكي اين نقص را دارد و مي تواند كليه ها را دچار مشكل و عفونتهاي مكرر كند.
مشكل مادرزادي ديگر عبارت است از كليه نعل اسبي. وقتي دو كليه در انتهايي فوقاني به هم متصل شده و نمايي شبيه به نعل اسب ايجاد مي‌كنند. كليه نعل اسبي معمولاً به درستي عمل مي كند اما مستعد ابتلا به مشكلاتي در آينده مي باشد. اين حالت از هر 500 نوزاد در يكي پيدا مي شود.
گلومرولونفريت( التهاب گلومرولها) بخش هايي از واحدهاي تصفيه كننده (نفرون ها) كليه هستند كه حاوي شبكه ارتباطي مويرگها (عروقي خوني ريز) مي شود. شايعترين مشكل اين وضعيت گلومرولونفريت مي باشد كه معمولاً در خردسالان رخ مي دهد. اغلب بدنبال مورد درمان نشده عفونت گلو پيش مي آيد. بيش از 95 درصد از كودكان داراي اين نوع نفريت كاملاً بهبود مي يابند اما كمي از آنان دچار آسيب كليوي دائمي مي شوند كه نهايتاً نياز به دياليز يا پيوند كليه پيدا مي كنند.
فشار خون بالا زماني ايجاد مي شود كه كليه ها بر اثر بيماري مختل شوند. كليه ها با تنظيم مقدار نمك بدن و توليد رنين و همراه مواد ديگر فشار خون را كنترل مي كنند و انقباض سلولهاي عضله اي ديواره هاي عروق خوني را تحت كنترل دارند.
از كار افتادن كليه مي تواند مزمن يا حاد (ناگهاني) باشد . در هر يك از اين كارافتادگي‌ها ، كليه ها تصفيه موثر خون را آهسته انجام داده يا به كلي عملكرد خود را از دست مي‌دهند كه در نتيجه آن مواد زائد و سمي در خون تجمع مي‌يابد.
از كار افتادن حاد كليه بدليل عفونت باكتريايي ، جراحت ، شوك، حمله قلبي ، مسموميت يا مصرف زياده از حد دارو ايجاد مي شود. درمان شامل بر طرف نمودن مشكلي است كه منجر به از كارافتادگي آن شده و گاهي نياز به جراحي يا دياليز مي باشد. دياليز يعني استفاده از دستگاه يا وسيله مصنوعي ديگر براي دفع نمكهاي اضافي ، آب و مواد ديگر بدن در مواقعي كه كليه ها قادر به انجام چنين كاري نيستند.
از كارافتادگي مزمن كليه عبارت است از بدتر شدن عمل كليه در طول زمان در كودكان در نتيجه از كارافتادگي حاد كليه رخ مي دهد كه بهبودي نمي يابد، نواقص مادرزادي كليه، بيماريهاي مزمن كليه، عفونتهاي مكرر كليه يا فشار خون بالا و شديداً مزمن. اگر زود تشخيص داده شود ، مي تواند درمان گردد اما معمولاً برگشت پذير نيست. معمولاً كودك در آينده به پيوند كليه نياز پيدا خواهد كرد.
سنگهاي كليه از تشكيل نمك و مواد معدني متبلور مانند كلسيم در مجراي ادراري ايجاد مي شوند. سنگها مي توانند پس از عفونت ايجاد گردند. اگر سنگهاي كليه به اندازه‌اي بزرگ باشند كه كليه ها را مسدود كند مي تواند باعث درد شكمي شديدي شود. اما معمولاً سنگها از طريق مجراي ادراري خودبخود دفع مي شوند. در بعضي موارد ، لازم است با عمل جراحي برداشته شوند.
نفريت التهاب كليه است . بر اثر عفونت يا بيماري خود ايمني ايجاد مي شود. نفريت بطور كلي بوسيله مقدار بالاي پروتئين و خون در ادرار مشخص مي شود. نفروزيس نوعي بيماري كليوي مرتبط با گروهي علائم و نابرابريهاي شيميايي است( تركيبي از مايعات اضافي داخل بافتهاي بدن ، مقدار كم پروتئين خون ، آب و نمك و مقدار زيادي چربي در خون . نفروزيس ممكن است از بيماري كليوي خاص يا واكنش به دارو ايجاد شود. بعضي اشكال آن ارثي اند. شايعترين آنها در كودكان سنين 18 ماهه تا 4 ساله رخ مي دهد و بيشتر در پسران شايع است.
عفونت مجراي ادراري عفونت بخشي از يا كل مجراي ادراري است كه معمولاً عامل آن باكتريها هستند. اين عفونت بيشتر بوسيله باكتريهاي روده اي چون اي كلي ايجاد مي شود كه بطور طبيعي در مقعد وجود دارد. اين باكتريها باعث عفونتهايي در هر جايي از مجراي ادراري و از جمله كليه‌ها مي شوند. بيشتر آنها در مجراي ادراري تحتاني مخصوصاً در مثانه و پيشابراه ايجاد مي شوند. طي يك سالگي به نسبت مساوي در پسران و دختران وجود دارد. در هر حال، پسران ختنه نشده 10 بار بيشتر از پسران ختنه شده در معرض ابتلا به آن پيش از يك سالگي مي باشند. دختران مدرسه اي 3 برابر پسران دچار آن مي گردند ، چون دختران داراي پيشابراه كوتاهتري نسبت به پسران هستند. رفلاكس مثانه اي – پيشابراهي وضعيتي كه ادرار بطور غير عادي از مثانه به پيشابراه بر مي گردد. حتي گاهي به كليه ها مي رسد كه عفونت و آسيب مي تواند پس از مدتي ايجاد گردد. در يك درصد كودكان رخ مي دهد و در خانواده مي چرخد. اغلب پس از ابتلاي اوليه مجراي ادراري نوزاد يا كودك تشخيص داده مي شود. اكثر كودكان دچار اشكال ملايم آن مي شوند اما اگر شديد و بدون درمان باشد مي تواند منجر به آسيب شديد و دائمي كليه و بعدها از كارافتادگي آن شود.
تومور ويلمز شايعترين سرطان كليه در كودكان است . بيشتر بين 3و5 سالگي تشخيص داده شده و پسران و دختران به نسبت مساوي بدان مبتلا مي شوند.
