بيماريهاي سيستم گوارشي :

اسهال:

يكي از مشكلات شايع دوران كودكي و شيرخوردگي اسهال مي باشد كه بصورت افزايش وزن مدفوع نسبت به قبل تعريف مي شود و با افزايش دفعات و يا حجم مدفوع بيشتر از سه بار مشخص مي شود . سن كودك ، محيط زندگي او و سطح سلامتي وي ، فاكتورهايي هستند كه در ميزان شيوع كودك به اسهال موثرند . ابتلاء يك شيرخوار به اسهال به مراتب خطرناكتر از ساير موارد است.

اساس ايجاد اسهال اختلال در جذب و انتقال مواد روده اي است .

انواع:

مي تواند التهابي باشد و يا غير التهابي . مدفوع غير التهابي : درگيري روده كوچك وجود دارد و ممكن است حجم داشته باشد . مدفوع التهابي : درگيري مخاط كولون ديده مي شود و اسهال حجم كم و تواتر بيشتري دارد و ممكن است محتوي خون ،چرك و موكوس باشد . اساسا آنچه در اسهال سبب مشكلاتي مي شود ، از دست دادن آب است كه منجر به كم آبي و اختلالات آب و الكتروليت و در نهايت شوك مي شود .

•  كم آبي به علت اتلاف آب از طريق مدفوع اسهالي و تب رخ مي دهد و با علايم زير مشخص مي شود :

الاستيسيته پوست – خشكي مخاط پوششي ( تشنگي – ولع – نوشيدن ) – كاهش برون ده ادراري – افزايش وزن مخصوص – فرورفتگي ملاج –بيحالي

• اختلال آب و الكتروليت : به چهار دليل زير اسهال سبب اسيدوز متابوليك مي شود :

دفع Na و K و بيكربنات از طريق اسهال

كاهش بازده ادراري و در نتيجه احتباس H+

افزايش اسيدلاكتيك به دليل كاهش فشار خون و هيپوكسي بافتي

كتوز ناشي از سوختن ذخاير گليكوژن

• شوك : به معني عدم پرفيوژن كافي بافتهاست كه در اسهال شديد و طول كشنده ، به علت كاهش حجم داخل عروقي و نيز انقباض شريانچه هاي محيطي جهت تأمين فشار خون ، رخ مي دهد .

كم آبي بدن را به سه قسمت تقسيم مي كنند : خفيف ، متوسط ، شديد

در نوع خفيف بدن 5% متوسط 5-10% و در نوع شديد 10% وزن بدن از دست رفته است . چنانچه بيشتر از 15% وزن بدن از بين برود حيات شيرخوار مورد تهديد قرار مي گيرد .

اسهال حاد :

اسهال حاد ، اسهالي است كه بطور ناگهاني شروع مي شود و كمتر از 7-14 روز طول مي كشد و عواملي مثل مسموميت مواد غذايي ، مصرف آنتي بيوتيكها ، مصرف آب آلوده ، عفونتهاي گوارشي ، اختلالات عاطفي و هيجاني و مصرف مسهل مي تواند باعث اسهال شود .

علايم شايع شامل اسهال ، استفراغ و گاهي تب و بيحالي و كم آبي (خشك شدن مخاط ،خشك شدن اشك ، ولع آب و...)

اسهال مزمن :

اسهال مزمن بيش از 2-3 هفته طول مي كشد و عللي مثل سوء جذب ، اختلال در ترشح روده اي وضعيتهاي التهابي مثل IBD، اختلالات حركتي مثل IBS ، اختلالات اسموتيك ، عفونتهاي مزمن مثل آلودگي ، پارازيتها و اسهال ساختگي دارد .

اسهال غير اختصاصي :

شايعترين اسهال مزمن دوره كودكي مي باشد . عوامل اجتماعي و خانوادگي دخيل هستند ، ولي علت اصلي شناخته نشده است.

درمان :

بهترين اقدام درماني براي اسهال جايگزيني مايعات مي باشد ، كه بسته به وضعيت بيمار وريدي و يا دهاني انجام مي شود . درانواع خفيف تا متوسط كم آبي ، جايگزيني مايع بصورت دهاني انجام مي شود و در نوع شديد علاوه بر تغذيه دهاني ، رهيدراسيون وريدي لازم است .

درموارديكه بيمار شديدا دهيدراته باشد حجم داخل عروقي سريعا بايد 20 cc/kgاز يك سرم هيپرتونيك جايگزين شود و پس از آن حجم maintenance و مايع كبود محاسبه شده و براي بيمار در نظر گرفته مي شود .

نكته قابل توجه رهيدراسيون دهاني ، استفاده از ORS مي باشد . كه مي توان با نصف قاشق نمك (tsp1/2 ، 1 tsp ) جوش شيرين ، 8 tsp شكر و 8 فنجان آب پرتقال يا دو عدد موز و رساندن حجم آن به يك ليتر يك مخلوط مناسب درست كرد و جهت جايگزيني آب و الكتروليتهاي از دست رفته به بيمار خورانيد .

پرستاري :

تهيه نمونه و ارسال به موقع آن به آزمايشگاه ( به دليل تخمير باكتريال و كاهش گلوكز مدفوع در هواي گرم ) توصيه به استراحت و بررسي مداوم شير خوار و كنترل و ثبت و جذب و دفع مايعات و وزن كودك پيشگيري از انتشار عفونت و جداسازي روده اي .

مراقبتهاي پوستي شامل :

تغيير پوزيشن هر دو ساعت – رعايت بهداشت و استفاده از محافظهاي پوستي – قرار دادن پوست تحريك شده در معرض هوا و گرما – پرهيز از كنترل درجه حرارت از طريق مقعد .

آموزش به خانواده :

با پرهيز از مصرف غذاي پرفيبر ، چرب ، شير گاو ، كافئين ، الكل به روده استراحت داده شود . تغذيه مكرر با چاي و آب ميوه، نوشيدنيهاي كربناته ، دوغ رقيق و غذاهاي نرم مثل سوپ .

نكته مهم مصرف زياد مايعات مي باشد .به محض آلودگي ، كهنه تعويض شود و پس از هر بار اجابت مزاج كودك كاملا شسته شود .شستن دست با دقت كامل ضروري است .در صورت حرارات ، تحريك پذيري شديد كودك ، تحريك پوستي شديد و علايم دل درد با پزشك تماس بگيريد .

در صورت تجويز آنتي بيوتيك توسط پزشك ،رعايت دوز و طول مدت مصرف دارو اهميت دارد.

خلاصه :

يك بيماري شايع در دوران كودكي و شيرخوارگي است و به صورت افزايش دفعات و حجم مدفوع تظاهر مي يابد. اين بيماري را بصورتهاي گوناگون تقسيم بندي مي كنند . مي تواند حاد يا مزمن باشد ، التهابي يا غير التهابي .

اسهال حاد كمتر از 7-14 روز طول مي كشد و اسهال مزمن بيش از2 -3 هفته طول كشيده است . درنوع التهابي درگيري مخاط كولون مشهود است و حجم مدفوع كم و دفعات اجابت مزاج زياد است و مدفوع ممكن است ، محتوي خون و موكوس و چرك باشد . در نوع غير التهابي علت ، درگيري مخاط روده كوچك است و غالباً مدفوع حجيم و يا تواتر كمتر مي باشد . آنچه دراسهال سبب بروز مشكلات مي شود ، از دست دادن آب بدن است كه سبب اختلالات الكتروليتي و پيامدهاي آن مي گردد و لذا درمان اسهال هم بر پايه همين امر يعني جايگزيني مايعات ازدست رفته بدن استوار است.

اما به هر حال نكته مهم همان جايگزيني مايعات از دست رفته بدن و استراحت دادن به روده ها با استفاده از غذاهاي كم فيبر و غير چرب مي باشد

استفراغ

استفراغ يكي از شايعترين شكايات در دوره شيرخوارگي و اوايل كودكي است. البته در شيرخوار سالم رگورژيتاسيون و استفراغ مي تواند طبيعي باشد، اما در مورد شيرخواري كه مكررا استفراغ مي كند ، نياز به ارزيابي دقيق مي باشد.

استفراغي كه دايمي است بايد جدي تلقي گردد ، نه تنها به دليل اهميت آن از نظر عامل ايجاد كننده بلكه بدليل كم آبي و اختلالات الكتروليتي و آسپراسيون احتمالي .

علل: شيوه تغذيه نامطلوب، تجمع مخاط در خلف حلق، مصرف غذاهاي چاشني دار، عفونتهاي گوارشي، تنفسي و عفونت گوش ، هيپوكسي مغزي، انسداد روده و نفخ، تنگي پيلور، انواژيناسيون فتق نافي، تحريكات شيميايي و اشعه، بي اشتهايي عصبي، شنيدن مطالب ناخوشايند و استشمام بوي نامطبوع، عوامل عاطفي و استرس.

مركز استفراغ در بصل النخاع واقع شده است.

نكات:

• استفراغ جهشي مكرر در شيرخواران ممكن است به علت تنگي پيلور باشد.
• استفراغ بلافاصله پس از خوردن شير ممكن است ارتباطي با محتوي شير و حجم زياد داشته باشد كه نشان دهنده نفخ زياد معده يا شيوه نامناسب در تغذيه باشد.
• استفراغ فاقد دلمه و مواد غذايي تغيير نيافته مربوط به مري و استفراغ حاوي دلمه قوام با شيره معده مربوط به معده مي باشد.
• استفراغ با رنگ سبز مربوط به قسمت تحتاني آمپول واتر مي باشد كه ارتباطي با پيلور ندارد.
• استفراغ با رنگ و بوي مدفوع مربوط به قسمت تحتاني سيستم روده اي و نشاندهنده انسداد يا التهاب صفاق است.
• استفراغ محتوي خون مربوط به قسمت فوقاني دستگاه گوارش مي باشد.
• همچنين خوراندن بيش از حد شير به شيرخوار سبب استفراغ مي شود.

تدابير پرستاري:

• جلوگيري از آسپيراسيون و خفگي با دادن سر به يك طرف (كه مهمترين اقدام پرستاري محسوب مي شود).
• كنترل و ثبت زمان، حجم و تناوب و مشخصات استفراغ
• بررسي و تعيين شيوه و نوع تغذيه و حساسيتهاي غذايي
• استفاده از مايعات صاف شده ايزوتونيك
• استفاده از قطعات يخ، آب ژله، آبميوه رقيق، مايع زنجبيل دار و سپس با افزايش تحمل كودك نسبت به مواد غذايي، استفاده از بيسكوييت نمكي و نان سوخاري با كره، آبگوشت رقيق. پس از آن با افزايش تحمل كودك مي توان از مواد غذايي عادي استفاده كرد.
• اقدامات دارويي ضد استفراغ
• كنترل جذب و دفع مايعات در موارد شديد به دليل خطر كم آبي

آموزش به والدين:

هر گاه كودك شما دچار استفراغ شد و علايم زير را هم داشت حتما با يك پزشك تماس بگيريد:

• استفراغ به مدت شش ساعت
• گود افتادن ملاج
• دفع ادرار پررنگ و غليظ و كم حجم
• پوست شل
• خشك شدن بزاق و اشك
• خواب آلودگي يا بي قراري غير طبيعي

پي آمد:

پي آمد و اقدامات پيشگيري بسته به علت استفراغ دارد.