توریسم درمانی که گاهی با عنوان توریسم سلامت و یا گردشگری سلامت از آن نام برده می‌شود، تعاریف گوناگونی دارد. سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف می‌کند : استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آبهای معدنی، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می‌شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد (بیش از ۲۴ ساعت) به طول انجامد. مقوله گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. آبهای گرم و معدنی و لجن درمانی همراه با امکانات طبیعی نیز شامل مقوله گردشگری سلامت است.
گردشگری سلامت از زمان یونان و روم باستان وجود داشته و سپس به بسیاری از کشورهای اروپایی و نقاط دیگر دنیا توسعه یافته است. از زمان باستان، افراد زیادی به منظور فراغت روحی و درمان به مجاورت رودخانه و آبهای معدنی می‌رفتند و آبهای گرم از قدیم‌الایام با آرامش و تجدید قوای جسمی و روحی انسان همراه بوده است. استفاده‌‌کنندگان از این‌گونه آب‌ها، قرن‌هاست که در آبهای گرم آب‌تنی می‌کنند و از آب چشمه‌های معدنی می‌نوشند.
جوینده‌های درمان و سلامتی از هر کجای دنیا می‌توانند به یک کشور وارد شده و تحت خدمات و مراقبت‌های پزشکی قرار گیرند. ترکیبی از عوامل متعدد موجب رشد صعودی گرایش مردم به مسافرت‌های پزشکی شده است که از جمله هزینه بالای زندگی در کشورهای صنعتی، آسان شدن مسافرت‌های بین المللی، اصلاح و بهبود سطح تکنولوژی و استانداردهای پزشکی در بسیاری از کشورهای جهان، هزینه‌ی پایین مراقبت‌های پزشکی، جستجو برای یافتن پزشک متخصص و با‌تجربه، کیفیت مناسب خدمات درمانی، ایمنی و کوتاه‌تر بودن زمان انتظار برای درمان قابل ذکرند.
در ایران، متولیان گردشگری پزشکی شامل سه نهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت بهداشت و درمان و وزارت امور خارجه می‌باشند.
جاذبه‌های گردشگری پزشکی ایران
شاید مهم‌ترین مزیت ایران در گردشگری پزشکی، ارزان بودن خدمات به نسبت دیگر کشورها، به‌خصوص کشورهای اروپایی و آمریکاست.
در حال حاضر هند پیشرو در ارائه ارزان‌ترین خدمات است که با ورود ایران به توریسم پزشکی و با توجه به امکانات و فرهنگ بهتر ایرانی‌ها و البته جاذبه‌های توریستی بسیار بیشتر، توانایی جذب توریست‌های بیشتری نسبت به هند وجود دارد.
جاذبه مهم دیگر ایران، آب درمانی است که در توریسم سلامت بسیار مورد توجه است.
طبق آمار‌ها حدود ۴۵ میلیون گردشگر در جهان از آب درمانی برای معالجه خود استفاده می‌کنند که ایران با دارا بودن بیش از هزار چشمه آب معدنی شناخته شده توانایی جذب سهمی بالا در این قسمت را دارد.
لجن درمانی در توریسم سلامت از جایگاهی خوب برخوردار است و ایران نیز با دارا بودن امکانات مناسب همچون سواحل دریاچه ارومیه یا دامنه‌های کوه تفتان، آمادگی دارد تا در این زمینه نیز جاذبه توریستی باشد.
یکی از جاذبه‌ها که به تازگی مورد توجه توریست‌های بین‌المللی قرار گرفته غار درمانی و نمک درمانی است. ایران با داشتن چندین گنبد نمکی می‌تواند در این خصوص نیز به یکی از قطب‌های گردشگری پزشکی تبدیل شود.
جاذبه دیگری که در چندوقت اخیر در کشور مورد توجه قرار گرفته و حتی رشته‌های دانشگاهی آن در حال جذب دانشجو هستند، طب سنتی ایرانی است.
براساس گفته‌های سیزیل الگود، مورخ پزشکی، طب ایران پیش از طب یونان وجود داشته و ایرانیان اصول آن چیزی که را که طب یونانی می‌نامند به یونانی‌ها یاد دادند.
در مورد طبیعت و آب و هوا نیز ایران توانایی پیشتازی را دارد. نقاهتگاه‌های ایران در دیلمان (گیلان)، جواهرده (مازندران) یا شاندیز (خراسان رضوی) از شهرت جهانی برخوردارند.
