چشم انداز آسم کودکان در آینده : دارو ژنتیک ، پروبیوتیک و سایر درمانهای نوین آسم

دکتر رضا فرید ، دکتر عبدالعلی خوارزمی ، دکتر حمید آهنچیان ، دکتر فرحزاد جباری

شیوع آسم در چند دهه اخیر روند ی صعودی داشته است . آمار ها نشان دهنده شیوع بالای آسم و آلرژی بین

30- 20 در صد در کودکان کشورهای پیشرفته دارد . در حال حاضر میزان شیوع آسم در کشور ما حدود 10 درصد بوده و درحال افزایش است . درمورد علت افزایش آسم فرضیه های زیادی مطرح شده است . یکی از این فرضیه ها تغییر رژیم غذایی است . به طور مثال مطالعات زیادی در مورد کمبود ریز مغذی ها مثل روی وسلنیوم در رژیم غذایی موجود است . بدنبال کشت های مکرر در مزارع عناصر کمیاب موجود در مواد غذایی کاهش یافته است . مسئله دیگر کمبود اسید های چرب امگا 3 در رژیم غذایی است که در این زمینه نیز توصیه های زیادی موجود است .فرضیه بعدی فرضیه بهداشت است . به نظر می رسد با شهری شدن جوامع و افزایش سطح بهداشت میزان تماس با عوامل عفونی مختلف کاهش یافته ، از سوی دیگر مصرف مکررو سریع آنتی بیوتیک ها موجب کاهش تماس و از بین رفتن میکروبهای مفید دستگاه گوارش فرد می شود.درحالی که تماس مکرر با عوامل عفونی لنفوسیتهای T کمکی فرد را به سمت Th₁ سوق داده و موجب فعال شدن سیستم ایمنی در جهت دفاع از بدن می شود ، فقدان تماس با عوامل عفونی درحضور عوامل آلرژن که امروزه در سطح جوامع بسیار فراوانند سبب می شود که لنفوسیتهای T کمکی به سمت Th₂ سوق یافته و موجب تحریک تولید IgE ، افزایش ائوزینوفیلها و بروز انواع مختلف آلرژی ها می شود . فقدان عوامل عفونی امروزه پروبیوتیک ها را به عنوان یکی ازدرمانهای نوین آلرژی ها مطرح ساخته است . پروبیوتیک ها در حقیقت میکروبها و فلور مفیدی هستند ( به طور مثال لاکتوباسیلوس اسیدو فیلوس ) که به طور طبیعی در دستگاه گوارش انسان حضور دارند و موجب تنظیم سیستم ایمنی شده و با کاهش فعالیت Th₂ از بروز آلرژی می کاهند .مطالعات جدید مشخص ساخته که در حقیقت پروبیوتیک ها موجب فعال شدن نوعی از لنفوسیت های T به نام لنفوسیهای T تنظیمی می شوند که نتیجه آن کاهش فعالیت سیستم ایمنی است .در کنار شیوع چشم گیر آسم در چند دهه اخیر ، خوشبختانه روش های درمانی نوینی هم ارائه شده که نوید بخش درمان آینده آسم کودکان است . از جمله این روش ها کاربرد علم دارو ژنتیک (Pharmacogenetic) می باشد . این علم تفاوتهای ارثی سوخت و ساز دارو را در افراد مختلف در بالین به کار می گیرد . در تمام افراد مبتلا به آسم بدنبال مصرف یک داروی خاص مثلا آگونیست های بتا طولانی اثر یا استروئید های استنشاقی به یک اندازه پاسخ درمانی ایجاد نمی شود و نیز برخی افراد ممکن است مستعد به بروز عوارض ناشی از این داروها باشند . پژوهش های مختلف رابطه بین پلی مورفیسم در ژنهای گوناگون و پاسخ به داروهای ضد آسم را اثبات کرده اند . این رابطه را میتوان به عوارض داروها هم تامیم داد . بنابراین با جمع آوری اطلاعات گسترده در این زمینه داروژنتیک فرصتی را فراهم خواهد آورد تا از رابطه تنوع ژنتیکی با پاسخ های متفاوت ( هم سودمند و هم نامطلوب ) به درمانهای مختلف آسم اطمینان حاصل نمائیم . امید این است که بتوانیم درمان خاصی را برای آنهایی شروع کنیم که احتمال پاسخ دهی آنها بیشتر است و ازشروع آن برای افرادی که احتمال وقوع عوارض نامطلوب بیشتر است پرهیز کنیم . شیوه های نوین درمانی دیگر هدف گرفتن سایتوکاینها و کموکاینهایی است که در ایجاد التهاب راههای هوایی دخیل هستند . بطور مثال : داروهایی بر ضد IL-5 یا TNF-α مانع عملکرد این عوامل می شوند . راه دیگر کاربرد سایتوکاینهای ضد التهابی همچون IL-10 ، IL-12 و انترفرون گاما است . Anti IgE ( Omalizumab or Xolair) که یک آنتی بادی منوکلونال بر علیه IgE است جهت درمان موارد خاص و مقاوم آسم به تائید رسیده است .شیوه های نوین درمانی که در حیوانات آزمایشگاهی به اثبات رسیده مثل واکسنها و درمانهای ژنتیکی در آینده معمول خواهد شد بطور مثال ژن انترفرون گاما با واسطه آدنوویروس به موش منتقل شده و موجب افزایش سنتز انترفرون گاما و کاهش سایتوکاینهای Th₂ شده از التهاب راههای هوایی می کاهد . و یا در روش دیگر DNA مربوط به پپتید ناتریورتیک دهلیزی ( ANP ) که خاصیت برونکودیلاتاتوری دارد توسط پلاسمید و با تجویز داخل بینی منتقل شده و موجب کاهش تحریک پذیری راههای هوایی شده است .در کنار شیوه های درمانی که به آنها اشاره شد ، در آینده توجه بیشتری به جنبه های دیگر بیماری آسم خواهد شد . مسائل روانشناختی و عصبی بدون شک در تشدید مشکلات بیماران آسمی دخیل هستند . از جمله شیوه های نوینی که امروزه توجهی خاص به آن می شود بحث ماساژ درمانی است که دارای فواید فراوانی است از جمله شل کردن عضلات ، افزایش جریان لنف و خون وریدی ، تسکین درد بهبود عملکرد سیستم ایمنی ، کاهش اضطراب ، افزایش اعتماد به نفس و اطمینان والدین . کاربرد آن در بیماران آسمی در پژوهشهای متعدد به اثبات رسید ه است یک توصیه مفید به والدین کودکان آسمی این است که هر شب صورت ، سر ، گردن ، و شانه های طفل را به مدت پنج دقیقه بازو ها و دستها را به مدت پنج دقیقه و ساق پاها و ناحیه پشت را به مدت ده دقیقه ماساژ دهند .و نیز توصیه شده است که بیماران آسمی از رنگهایی مثل رنگ آبی ( رنگ صلح و آرامش که اعصاب را آرام می کند ) و رنگ سبز ( که احساس تازگی و سرزندگی به فرد می دهد ) بیشتر استفاده نمایند .در آینده نزدیک کاربرد Yoga therapy (جهت تمدد ذهن و بدن و کاهش تنش ) و Meditation therapy (جهت ایجاد سکون در ذهن ) گسترش بیشتری خواهد یافت . در نهایت روزنه های امید وجود دارد که در آینده آسم کودکان با ارزیابی های دقیق ژنتیک و درمانهای متعدد و مناسبی که در دسترس قرار خواهد گرفت تحت کنترل در آمده و کودکان نازنین از مشکلات این بیماری مزمن رهایی یابند