چاقي در كودكان Childhood Obesity

دكتر عبدالله بهرامي - دكتر اميرهومن كاظمي - دانشگاه علوم پزشكي مشهد

اپيدميولوژي :

شيوع چاقي در كودكان به طور قابل توجهي در 3-2 دهه اخير افزايش يافته است و تقريبا در تمام كشورهاي دنيا يك مشكل بهداشتي در حال رشد است . طبق برآورد انجام شده در سال 2001 در انگلستان ، حدود 5/8 درصد از كودكان 6 ساله و 15% از 15 ساله ها چاق محسوب مي شوند . همچنين گزارشات اخير NH و NES نشان دهنده افزايش 13 درصدي چاقي در بين بچه هاي 11-6 سال و نيز 14 درصدي در نوجوانان 19-12 سال در بريتانيا بوده است . گزارشات از اسپانيا افزايش حدود 54% را در شيوع چاقي در بين كودكان 11-6 ساله نشان مي دهد . در ايالات متحده نيز 22% كودكان مورد مطالعه اضافه وزن داشته اند .

در كشور ما آمار دقيقي در مورد شيوع چاقي در كودكان وجود ندارد ، اما متأسفانه براساس يك مطالعه در مناطق مختلف ايران و براساس BM1 ، 9% جوانان شهرنشين در ناحيه خراسان مركزي در معرض چاقي بوده ( بين حدود 80 تا 95 ) و 4% چاق هستند ( حدود 95 و بالاتر )

 

چاقي چيست ؟ ( Wht is Obesity )

چاقي به صورت تجمع فراوان چربي در بدن تعريف شده است . چاقي هنگامي نمايان مي شود كه ميزان جذب انرژي بيش از مصرف آن باشد ، گرچه بعضي از مردم از نظر ژنتيكي چاق هستند .

شاخص توده بدني ( BMI ) براي تعيين چاقي در كودكان معيار دقيق محسوب نمي شود ، چون با وزن تغيير مي كند . در اين افراد مي توان از اندازه گيري چين هاي پوستي استفاده نمود .

مشكلات و عوارض چاقي در كودكان ( The Problem of Childhood Obesity ) :

بسياري از كودكان چاق در بزرگي چاق خواهند شد . علاوه بر افزايش خطر چاقي در بزرگسالي ، ديگر امراض مربوط به آن از جمله خطر بيماري هاي قلبي عروقي ، ديابت ، ساير بيماريهاي متابوليك ، بيماريهاي مفاصل و مشكلات رواني اجتماعي نيز افزايش خواهد يافت . عوارض شديد چاقي در كودكان و نوجوانان نادر است ، اما بعضي بيماريهاي شايع نيز وجود دارد از جمله شيوع ديابت تيپ II كه در يك دوره 12 ساله ، 10 برابر بيشتر مي شود .

 

علل ( Causes ) :

چاقي مي تواند مربوط به تغييرات در نحوه غذاخوردن ، سطح فعاليت فيزيكي و فاكتورهاي ژنتيكي باشد . يكي از عواملي كه در اين زمينه مطرح مي شود جذب انرژي است كه مخالفان و موافقان زيادي دارد . اما گروهي از كارشناسان WHOFAO مدارك متقاعد كننده اي يافته اند كه نشان مي دهد جذب زياد انرژي از غذاهاي چرب و پرچگال يك ريسك فاكتور براي چاقي محسوب مي شود .

همچنين مشاهده شده كه فروش بالاي غذاهاي سرشار از انرژي و شكر و نوشيدني هاي شيرين ريسك فاكتور احتمالي چاقي هستند .

شيوه زندگي ( Life Style ) نيز از عوامل تعيين كننده بوده و كاهش تحرك و فعاليت فيزيكي مي تواند فاكتور مهمي براي چاقي باشد . مطالعات مختلف كاهش تعداد كودكاني كه در مدرسه ورزش مي كنند را نشان مي دهد . مطابق يك بررسي در انگلستان شمار نوجواناني كه 2 ساعت يا بيشتر در يك هفته در مدرسه ورزش مي كنند از 46% در سال 94 به 34% در سال 99 كاهش يافته است . همچنين يك كاهش در تعداد كودكاني كه پياده به مدرسه مي روند از 62% به 56% مشاهده مي گردد .

از ديگر دلايل مهم چـاقي افزايش تفـريحات بدون تحـرك از قبيل تماشـاي تلويزيون ، بازيهاي كامپيوتري و دسترسي به اينترنت است .

تحقيقات مختلف ارتباط زيادي بين چاقي و تعداد ساعاتي كه صرف تماشاي تلويزيون مي شود را نشان مي دهد . مطابق آمار موجود در سال 2002 ، 50% كودكان انگليسي در منزلشان به اينترنت دسترسي دارند .

 

سياستهاي دسته بندي شده براي پيشگيري و درمان چاقي :

الف ـ بهبود بخشيدن رژيم غذايي :

اهم اين سياست مي تواند شامل اين موارد شود :

1. آموزش شيوه هاي زندگي در مورد تغذيه صحيح
2. حذف غذاهاي پرچرب از تغذيه مدارس
3. قراردادن ماليات براي غذاهاي پرچرب كه باعث مي شود بسياري از صنايع محتويات چربي در توليداتشان را كاهش دهند .
4. كاهش يا ممنوعيت تبليغ غذاهاي چرب يا سرشار از نمك و شكر در تلويزيون يا ديگر اماكن عمومي
5. ممنوعيت فروش مواد غذايي پرچرب و مصنوعي در مدارس
6. مديريت رژيم غذايي كه شامل روزه داري يا محدود شدن در مصرف مواد غذايي نسبت به رژيم هاي متعادل حاوي تمام دسته هاي مواد غذايي ، اما با محدوديت معتدل كالري دريافتي و مخصوصاً كاهش چربي رژيم غذايي

ب ـ بهبود سطح فعاليت فيزيكي :

كه موارد زير را شامل مي شود :

1. آموزش شيوه هاي زندگي در مورد ورزش و فعاليت فيزيكي
2. مديريت اوقات فراغت در خانواده ، بدين معني كه با كاهش ساعات تماشاي تلويزيون ، به ساير امور تفريحي همراه با تحرك پرداخته شده و تفريحاتي همچون پياده روي و كوهپيمايي جايگزين گردد .
3. افزايش ساعات ورزش و ايجاد جاذبه فعاليت ورزشي در مدارس

ج ـ تغذيه با شير مادر :

به عنوان يك سياست كلي در تمام سيستم هاي بهداشتي بايد بيش از پيش اهميت اين مسأله براي خانواده ها توضيح داده شود كه علاوه بر فوائد فراوان تغذيه با شير مادر ، به دليل تاثير شير خشك و يا ساير غذاهاي كمكي آماده بر افزايش وزن ، شير مادر اين افزايش وزن اضافي را سبب نمي شود .

د ـ تغيير ديدگاه مردم :

متاسفانه هنوز در بعضي جوامع اين ديدگاه وجود دارد كه كودك چاق سالم تر است و بعضي از خانواده ها چاقي كودك خود را امري مثبت تلقي كرده و از اثرات بعدي و دراز مدت آن غافلند . بايد در برنامه هاي آموزشي ، معيارهاي سلامت كودك به والدين آموزش داده شده و تفكرات اشتباه در اين زمينه اصلاح شود .

درمان :

در برنامه هاي درماني براي چاقي كودكان ، پايين آوردن وزن ، هدف نهايي اين برنامه ها نيست . بلكه ثابت نگه داشتن وزن هدف اين برنامه هاست .

تغييرات كم اما ثابت در وعده هاي غذايي افراد اثرات بهتري نسبت به تغييرات زياد و شديد در كوتاه مدت دارد . بدين منظور يك رژيم غذايي معتدل كه كالري آن 30% كمتر از ميزان كالري مصرف شده در گذشته است ، شروع مناسبي براي اكثر بيماران چاق مي باشد .

واژه هاي كليدي : كودكان ، چاقي