جنبه هاي تغذيه اي شير مادر

اگر توليد كنندگان منابع غذايي زماني بتوانند دقيقا محلولي مشابه شير مادر به دنيا عرضه كنند،‌ چنين پيشرفتي قابل مقايسه با كشف آنتي‌بيوتيكها خواهد بود.

اما متأسفانه علي رغم كوششهاي فراوان تا كنون چنين توفيقي حاصل نشده و احتمالا هرگز نخواهد شد. اما اهميت و بي نظير بودن شير مادر باعث شده كه رقابت كمپاني هاي سازنده شير خشك بر مبناي شباهت، محصولشان با شير مادر گردد.

از آنجا كه شير مادر مواد مغذي مورد نياز شير خوار را با نسبتهاي صحيح همراه با مواد ايمني بخش در اختيار او قرار مي دهد ، تا كنون به عنوان يك غذاي بي نظير براي تغذيه شير خوار باقي مانده است شير خشكها معمولا از شير گاو تهيه مي شوند و اختلالات بيوشيميايي و ايمونولوژيك آنها يا شير مادر به حدي است كه علي رغم كوششهاي انجام شده در صنايع شير خشك و با وجود تكنولوژيهاي پيشرفته صنايع غذايي كه در اختيار كمپاني هاي بزرگ قرار دارد، شير مادر همچنان بي همتا و بدون جانشين باقي مي ماند . از آنجا كه شير هر پستانداري مناسبترين غذا براي شيرخوار همان پستاندار است ، چگونه مي توانيم شير گاو را به عنوان غذايي مناسب براي فرزندانمان بپذيريم ، با توجه به اينكه وزن شيرخوار در حوالي 5 ماهگي و وزن گوساله در حوالي 7-6 هفتگي دو برابر مي شود شدت تفاوتهاي موجود در شير انسان و شير گاو را مي توان حدس زد.

اگر شير مادر را خون سفيد و پستان او را به منزله جفت پس از تولد بناميم، سخني به گزاف نگفته ايم، زيرا شير مادر ماده ايست ، زنده كه همچون خون علاوه بر نقش تغذيه اي در سلامت و حفاظت بدن در برابر بيماريها نيز نقش بسزايي دارد. در چند دهه اخير با كمك تكنيكهاي پيشرفته پاراكلينيكي اطلاعات ارزنده اي در زمينه شير مادر به دنياي پزشكي عرضه شده و مصرف شير خشك كه سالها در جوامع مختلف رايج گرديده بود ، زير سوال رفته و توجه پزشكان و مادران به اهميت شير مادر جلب گرديده است.

تركيب شير مادر بر حسب سن شير خوار تغيير مي كند. مراحل تغييرات پيوسته در شير مادر شامل كلستروم، شير انتقالي Transitional Milk و شير رسيده .

Mature Milk است كه محتويات نسبي تركيبات آنها براي نوزاد و تطابق فيزيولوژيكي او با زندگي خارج رحمي قابل توجه است. شير رقيق و زرد رنگي كه نوزاد در روزهاي اول تولد از پستان مادر دريافت مي كند،‌كلستروم است. تركيبات كلستروم از لحاظ ماهيت و مقدار متفاوت با شير رسيده است. متوسط انرژي 100 ميلي ليتر كلستروم و شير رسيده به ترتيب 67 و 75 كيلو كالري است. حجم كلستروم در مادران متفاوت است. كلستروم در مادراني كه فرزندان قبلي خود را شير داده اند، سريعتر قابل دسترس است و حجم آن بيشتر است . زردي رنگ كلستروم به علت وجود بتاكاروتن است. ميزان سديم، پتاسيم و كلرايد در كلستروم بيشتر از شير رسيده است. ميزان پروتئين ، ويتامينهاي محلول در چربي و مواد مغذي نيز در كلستروم بيش از شير انتقالي و شير رسيده است.

شيري كه بين دو كلستروم و شير رسيده از پستانها ترشح مي شود شير انتقالي نام دارد ، فاز انتقالي تقريبا از 7 الي 10 روز پس از تولد تا 6 هفتگي است . در اين تغييرات غلظت ايمنوگلبولينها و پروتئين تام كاهش مي يابد در حالي كه لاكتوز ، چربي و كالري افزايش مي كند ويتامينهاي محلول در آب نيز افزايش و ويتامين هاي محلول در چربي به ميزان موجود در شير رسيده كاهش مي يابد .

حجم شير مادر در ماه اول در حدود 600 ميلي ليتر در 24 ساعت ، در حوالي ماه سوم به 750-700 ميلي ليتر و تا 6 ماهگي تا 800 ميلي ليتر افزايش يافته و بعد از آن همزمان با شروع تغذيه تكميلي به تدريج كاهش مي يابد . با توجه به خصوصيات ژنتيك و فاميلي هم خانواده شير هر مادر مي تواند براي شيرخوار خودش خصوصيات خاصي داشته باشد .