آيا شيوه زندگي كودكان و نوجوانان ايراني سلامت امروز و فرداي ايشان را تامين مي كند؟

رویا کلیشادی- دانشیار متخصص کودکان

مقدمه: با توجه به فراواني قابل توجه و روزافزون بيماري هاي غيرواگير در كشور ما، شكل گيري عادات مرتبط با شيوه زندگي از سنين كودكي و ارتباط رفتارها و عوامل خطرزاي اين سنين با سال هاي بعدي عمر از يك سو و نسبت قابل توجه جمعيت كودك و نوجوان جامع از سوي ديگر، مطالعه حاضر جهت بررسي وضعيت رفتارها و عوامل خطرزاي مرتبط با بيماري هاي مزمن بزرگسالي در اين گروه سني انجام شد.

روش اجرا: اين مطالعه كشوري با حمايت سازما ن بهداشت جهاني و توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي و وزارت آموزش و پرورش در نواحي شهري و روستايي 23 شهرستان انجام شد. انتخاب نمونه ها به صورت خوشه اي تصادفي چند مرحله اي انجام شد. در مجموع، 21111 دانش آموز 6 تا 18 ساله (4/51% دختر و 6/48% پسر) و يكي از والدين ايشان مورد بررسي قرار گرفتند. به علاوه اطلاعات مربوط به مصرف (فعال/غيرفعال) دخانيات در 11998 دانش آموز مقاطع راهنمايي و متوسطه ساكن در 20 شهرستان جمع آوري و نمونه خون جهت بررسي عوامل خطرزاي بيوشيميايي از 4811 دانش آموز 6 تا 18 ساله ساكن در 6 شهرستان گرفته شد.

يافته ها:فراوان ترين نوع روغن مصرفي در تهيه غذا در منزل دانش آموزان از انواع روغن جامد هيدروژنه بود (8/73 درصد) و در 6/41 درصد موارد از نان هاي سبوس دار استفاده مي شد و 7/19 درصد دانش آموزان هيچگاه به غذاي سفره نمك اضافه نمي كردند.

ميانگين تكرر مصرف سبزي و ميوه جات 5/16 با در هفته و ميانگين تكرر مصرف انواع شيريني 10 بار در هفته و انواع ميان وعده غذايي چرب و شور 9/4 بار در هفته بود. انواع غذاهاي سرخ شده به طور ميانگين 98/3 بار در هفته مصرف مي شد.ميانگين مدت زمان صرف شده براي فعاليت هاي كم تحرك (< 3 متز)، 43/16 ساعت در شبانه روز بود به طور كلي، فعاليت جسمي با ارتقاي مقطع تحصيلي روند رو به كاهش داشت و طول مدت فعاليت هاي با شدت متوسط و شديد در دختران نسبت به پسران كمتر بود. ميانگين مدت صرف شده براي تماشاي تلويزيون و سرگرمي هاي رايانه اي 19/4 ساعت در شبانه روز بود.در مجموع 1/51 درصد دانش آموزان ذكر كرده بودند كه يكي از اقوام درجه يك يا دوي ايشان دخانيات مصرف مي كند، 3/14% دانش آموزان شرح حال مصرف سيگار را ذكر كرده بودند كه مي كشند، اين فراواني در پسران (5/18%) با تفاوت معني داري بيش از دختران (1/10%) بود. مصرف تفريحي قليان يك عامل مهم در گرايش به ساير مواد دخاني بود.در مجموع 9/13 درصد نمونه هاي مورد بررسي دچار كمبود وزن و 5/13 درصد داراي اضافه وزن بودند و1/4 درصد فشار خون < صدك 95 داشتند.كلسترول بالا در 5 درصد دانش آموزان شامل 5/4% پسران و5/5% دختران وجود داشت. HDL-C پايين در 8/27 درصد نمونه ها شامل 4/27% پسران و 1/28% دختران و سطح بالاي LDL-C در 2/10 درصد دانش آموزان و بدون تفاوت معني دار بين دو جنس وجود داشت. سطح غيرطبيعي تري گليسريد در 7/19 درصد دانش آموزان شامل 4/18% پسران و 9/20% دختران وجود داشت. بررسي فراواني تجمعي عوامل خطرزا در دانش آموزان نشان داد در 4/36% دانش آموزان در مقطع ابتدايي، 6/34% در مقطع راهنمايي و 8/31% در مقطع متوسطه و به طور كلي در 4/34% كل دانش آموزان مورد بررسي دست كم يك عامل خطرزا وجود داشت.

نتيجه گيري: مداخلات بنيادي در راستاي فراهم آوردن بستر مناسب براي ارتقاي عملكرد خانواده ها در جهت اصلاح شيوه زندگي و پايش رفتارها و عوامل خطرزاي كودكان و نوجوانان در ارتباط با بيماري هاي غيرواگير لازم است تا بتوان با برنامه ريزي به موقع علاوه بر ارتقاي سلامتي فعلي به پيشگيري از همه گيري بيماري هاي غيرواگير در سال هاي آتي كمك كرد.

كليد واژه ها: بيماري هاي غيرواگير، پيشگيري ابتدايي و اوليه، شيوه زندگي، پايش