تغذيه در كودكان مبتلا به اختلالات ذهني – حركتي

دكتر حسين كريمي – متخصص اطفال

در بيماران ضايعات مغزي چه بيمار در اثر اين ضايعه دچار اختلال حركتي (‍C.P) باشد و چه دچار عقب ماندگي ذهني و اختلال رفتاري داشته باشد ،‌معمولاً مسير حركتي كه مسير مغزي – نخاعي است به نسبتي دچار صدمه ميگردد.

سابقاً‌ تصور مي شد كه اين اشكال فقط درانجام حركات دست و پا وجود دارد ولي بعداً‌ متوجه شدند علاوه بر اختلال حركتي در دست و پا در در چگونگي انجام گفتار هم اختلال بوجود مي آورد . اين اشكال در اثر عدم كارايي خوب اعصاب دوازده گانه مغزي ايجاد مي شود كه در نتيجه آن اشكالات تغذيه اي بوجود مي آيد . بدين معني كه علاوه بر مسير حركتي مغزي نخاعي كه مسئول كليه حركات انسان مي باشد ، مسير حركتي مربوط به اعصاب سر وگردن كه ( CorticoBulbar) به نسبتي دچار صدمه مي شود و با در نظر گرفتن اين توضيح كليه اين كودكان هر كدام به نسبتي داراي اشكالات قورت دادن – جويدن و بلعيدن مي گردد. كه مي توان به وسيله تحركاتي از طريق والدين براي تصحيح اعمال اعصاب دوازده گانه ( اعصاب سر و صورت ) تنظيم نمود و كودك رادر جهت مسير تغذيه سالم هدايت كرد . و متوجه شدند كه اختلالات قورت دادن – بلعيدن و جويدن مربوط به اشكال در اين مسير است و همانطور كه در كودك دچار اختلال حركتي – ذهني مشاهده مي گردد كه داراي تواناييهاي خوب براي تظاهرات صورت و حركات چشم نيست چون اعصاب اصلي سر و صورت كه اعصاب 5 و 7 مغزي است . اشكال مغزي كه باعث اشكالات ذهني – حركتي شده است سبب آن مي باشد . و راه شناخت آن بسيار ساده است :

كودكي كه به هر دليلي با ضايعه مغزي متولد مي شود كه به آن كودكان HighRisk ( كه در كودكان نارس ،‌ كم وزن و كودكاني با اشكال و خفگي متولد مي شود ) مي گويند ، عمدتاً‌ درگرفتن سينه مادر دچار مشكل مي شوند و در نتيجه هر كدام به نسبتي مي توانند دچا راختلالات تغذيه اي باشند و اين كودكان اشكالات خود را به صورت شير نخوردن ،‌خسته شدن از مكيدن سينه مادر و يا اختلالات ديگري در تغذيه شير مادر نشان مي دهند و از نظر درماني لازم است چنين كودكاني به هر نحوي از سينه مادر تغذيه كند حتي اگر مادر شير ندارد و يا كودك قدرت توان تخليه سينه مادر را ندارد با كمك پزشك وسائل شير گيري موجود سينه مادر را تخليه كند و مرتباً در روز چندين ساعت با حوصلله طريقه مكيدن سر پستان را به كودك آموزش مي دهد .

در اينجا لازم است توصيه گردد كه موقعيت نگهداري كودك را نسبت به سينه مادر به وسيله پزشك ، پرستار آموزش داده شود چون ممكن است اين كودكان دراثر نارسايي مسير بلعيدن شير دچار خفگي شوند .

بنابراين طريقه شير خوردن در اين كودكان از اهميت بسيار بالايي برخوردار است كه معمولا نرسهاي اتاق كودكان و همكاران متخصص مي توانند در اين كار مادر را راهنمايي كنند.

بطور خلاصه تك تك اعضا دوازده گانه مي تواند بوسيله مكيدن سينه مادر به طرف تصحيح عملكرد هدايت شود.

با كمك گرفتن زبان براي مكيدن سه عصب مغزي 5و7و12 در اين عمل شركت مي كنند و بالاخره بوسيله عمل قورت دادن و در صورت مهارت كودك نگه داشتن مسير داخل حلق كودك كه به مجراي تنفسي نفوذ نكند عصب 9و 10 به تكامل عملكردي خواهد رسيد . و همانطور كه توصيه مي شود ، بعد از سن 6 ماهگي باكمك گرفتن از غذاي كمكي و تغذيه تدريجي مواد غذايي اختلالات اعصاب حسي – حركتي داخل دهان كه عبارتند از اعصاب مغزي 10و9و7و5و12 به مرور به سمت كامل شدن عملكرد هدايت مي گردد.

موقع سينه گرفتن ، كودك عطر بدن مادر سيستم بويايي او را تحريك خواهد كرد ،‌ و به طرف تكميل شدن و شركت درچگونگي عملكرد احساسات و تاثير مثبت آن روي ما و سيستم ليمبيك و موقعي كه مادر دارد شير مي دهد لازم است با كودك نگاههاي چشم به چشم برقرار كند و بازي با كودك و ماساژ دادن صورت او به كامل شدن قسمت حسي عصب 5 و در صورت تكميل اعمال حركتي اعصاب چشمي كمك خواهد كرد.

در اينجا لازم به ذكر است اگر كودكي دراين سن قادر به نگهداري گردن نيست و توصيه مي شود اولا: مادر حين اعمال حركتي فوق الذكر مواظب عدم كنترل گردن باشد چون اين عدم كنترل گردن عامل بسيار مهمي است كه نارسايي مسير حلق و حنجره را سبب مي گردد.

ثانياً‌ ،‌ بعد از شير دادن يا در حين شير دادن با لمس سرد وگرم دور گردن كودك و بازي كه بوسيله سيستم بينايي و شنوايي و ايجاد جلب توجه خود كودك مي تواند به خودش درنگهداري گردن كمك كند .

قابل توجه است كه اگر اين اعمال بسيار ساده قبل از 6 ماهگي انجام گيرد هم كودك را در تصحيح اعمال حسي حركتي اعصاب مغزي كمك مي كنيم و هم اينكه با بهره گيري از اين بهبودي مغز او را در مسير بهبودي خودبخودي Autorecavery)) قرار مي دهيم .