همه گير شناسي و فيزيوپاتولوژي:انسان تنها مخزن شناخته شده ويروس بشمار مي رود، ويروسها خيلي حساس و شكننده بوده تنها با تماس مستقيم پوستي منتقل مي شوند :

بوسه، دستهاي آلوده به بزاق يا ضايعات جلدي ، رابطه جنسي ، زايمان و... دوران پنهاني 2-12 روز است . به هنگام عفونت ابتدايي ويروس در نقطه تلقيح افزايش پيدا مي كند ، سپس در گانگليون هان عصبي جا مي گيرد . با وجود اين بازگشت مرض امكانپذير است :

ممكن است يك آلودگي و سرايت مجدد ( ويروس خارجي يا اگزوژن ) سبب اين باز گشت باشد . ولي اغلب اوقات علت فعال شدن ويروس خفته در گانگيونهاي عصبي مي باشد . برخي عوامل برانگيزنده يا بروز دهنده عود بيماري است ،( مانند ضربه ها ، عفونتها ، استرسها ، قاعدگي و...) .

با روشهاي سرم شناسي و فيزيكي و شيميايي مي توان دو نوع ويروس تب خال را از هم باز شناخت .

دو ويروس تب خال 1و2 دو نوع ويروس مشخص و مجزا مي باشند . بنابراين عفونت ابتدايي و بازگشت ويروس نوع يك (HSV1 ) مانع بروز عفونت ابتدايي (HSV2 ) نمي باشد .

تظاهرات باليني : عفونت ابتدايي ويروس تبخال نوع 1 : آزمونهاي سرم شناسي نشان مي دهد كه 90 تا95 درصد موارد ، اين عفونت ابتدايي كه بين سن 7 ماهگي تا 4 سالگي پيدا مي شود ، آشكار و مشخص نيست . بيشتر نوزادان داراي پادتن منتقل شده از مادر خويش مي باشند كه در 6 ماه اول زندگي از بين مي رود . در صد افراد ايمن به تدريج بين سن 5تا 12 سالگي افزوني يافته و در سن بلوغ به حدود 90 درصد مي رسد . بنابراين عفونت ابتدايي يك بيماري دوران كودكي است . تظاهرات باليني آن متفاوت و متغير مي باشد . شايعترين شكل آن آماس لثه و مخاط دهان است.اشكال سخت و جدي آن تبخال چشم، آنسفاليت تبخالي ،آبدانكهاي چركي ( پوستول ) آبله اي شكل و اشكال منتشر در افراد غير ايمن ( دارنده كاهش ايمني ) ديده مي شود .

ورم لثه ها و مخاط دهان :

دوران كمون 8-3 روز است بيشتر كودكان را تا سن 4 سالگي مبتلا مي سازد ، ولي امكان دارد كه در نوجوانان و افراد بالغ هم ملاحظه شود . در ابتدا توأم با دشواري بلع ، سوزش مخاطي ( موضعي ) و افزوني بزاق مي باشد و سپس دانه هاي آبدانكي سپس زخمي دردناك و آفتي كاذب انبوه يا پوشيده از پرده سفيد رنگ پيدا مي شود و مخاط ورم دار و قرمز بوده با تماس و لمس مي تواند خونروي حاصل شود . چندين دانه در خارج لبها ملاحظه مي شود و همراه آدنوپاتي گردني است . بيماري معمولا 15-7 روز طول مي كشد . در صورت آماس قرنيه مشورت با چشم پزشك ضرورت دارد . درمان فوري در صورت ورم قرنيه ضروري است و گرنه خطر اختلال ديد، كراتيت عميق ، نكروز قرنيه و كوري وجود دارد . در كودكان برزگتر و افراد بالغ عفونت ابتدايي تبخالي گاه به صورت يك مننژيت لنفوسيتي بويژه آنسفاليت ( HSV1 ) بروز مي كند . اين عارضه به صورت يك نكروز خونريزي دهنده بيشتر در لوب پيشاني و گيجگاهي همراه با خيز مغز جلوه گر مي شود . پيش آگهي اين آنسفاليت خطير است زيرا به خودي خود 70 درصد موارد كشنده است . تشخيص فوري آنسفاليت تبخالي ضروري است . از لحاظ باليني در برابر وجود نشانه هاي گرفتاري ناحيه گيجگاهي – پيشاني ، ازبين رفتن حس بويايي ، هذيان شامه اي ، شنوايي ، چشايي ، آفازي اختلالات رفتاري ، آزمايش مايع نخاع لنفوسيتوز با افزوني پروتئين ( به مقادير مختلف ) ، قند طبيعي و وجود گويچه هاي قرمز در مايع نشان مي دهد ( سبب نكروز مخفي خونريزي دهنده )تشخيص حتمي آنسفاليت تبخالي با بافت برداري است كه اجازه تشخيص ياخته اي شناسي و جداكردن ويروس را مي دهد . همچنين از انتر فرون آلفا استفاده مي شود . افزوني انترفرون آلفا در روزهاي اول بيماري بيانگر يك روند عفوني ويروسي است . ولي ويژه ويروس تبخال نمي باشد .

در تمام موارد اگر مشكوك به آنسفاليت تبخالي باشيم مي بايد هر چه زودتر تدابير مناسب را آغاز كنيم زيرا تنها وسيله اميد به بهبود پيش آگهي مي باشد .

دانه هاي چركي يا پوستولر آبله اي شكل : يا مرض كاپوزي ژوليو سبرگ يك عفونت نادر و خطير است كه در نوزادان مبتلا به ضايعات جلدي مزمن منتشر مانند اگزما ( سودا ) ملاحظه مي شود . درماتوزها پوستولي نكروزي ويروس هاي تبخال و آبله يا چندين ويروس واكسن مسئول اين عارضه در نوزادان اگزمايي هستند. در افرادي كه كاهش ايمني دارند عفونت ويروسي تبخالي به صورت ضايعات منتشر و گسترده ( زخم هاي گوارشي ، پنوموني بينا بيني و... ) بروز مي كند .

سرانجام يادآوري مي كنيم كه عفونت ويروس تبخالي به صورت جايگزيني ويژه مانند جايگزيني در انگشتان در برخي از موارد عفونت ابتدايي جلوه گر مي شود ( تحريك كاذب ).

عفونت ابتدايي ويروس تبخالي ( HSV2 ) :

اين عفونت از راه تناسلي ( آميزش ) سرايت مي كند در مواردي مخفي است و در مواردي آشكار در 40% موارد همراه تب و آدنوپاتي كشاله ران است . بهبود خود به خود در مدت 15 تا 25 روز فرا مي رسد.تبخال نوزاد مادر است ( 5-1 در هزار تولد ) ولي مزاحم و سخت مي باشد . معمولا به سبب تبخال ويروس ( HSV2 ) مادر نوزاد آلوده مي گردد . بدين ترتيب متوجه مي شويم كه يك عفونت ابتدايي در آخر آبستني ( آلودگي موقع زايمان هم به سبب عبور نوزاد از دستگاه تناسلي آلوده ) وجود دارد.انتقال از راه جفت مادر است كه استثنايي مي باشد در 3/1 موارد تبخال نوزاد توسط ويروس نوع يك ايجاد مي شود كه مربوط به آلودگي مادر روي لبها و پوست اطرافيان نوزاد است . تبخال نوزاد به دو صورت عمومي و مننگو آنسفاليت در مي آيد .

الف ) تبخال عمومي : منظره باليني مشابه يك سپتي سمي نوزاد است كه بين 5 تا 10 روز زندگي آغاز مي شود و همراه تاولهاي مخاطي و پوستي ساده يا نكروزي يك هپاتيت نكروزان با يرقان يك طحال و كبد بزرگ مي باشد، خونريزي ها به علت ترومبوسيتوپني است. حالت عمومي به سرعت رو به وخامت ميرود . گرفتاري عضله قلب ، ريه ها و بويژه مخ ( آنسفال ) ممكن است ملاحظه بشود . مسير مرض تقريبا در تمام موارد در مدت چندين هفته مرگبار است .

ب ) مننگو آنسفاليت تبخالي ، نادرتر بوده از تبخال عمومي به سبب گرفتاري وسيع مراكز عصبي و مغز قابل تشخيص است . اين عارضه در تمام موارد مرگبار نيست ولي ممكن است عوارض شديدي بجاي بگذارد .

تبخال راجعه : چگونگي بازگشت تبخال هنوز بخوبي روشن نيست گاهي به ظاهر خود بخود و بدون سبب مي باشد امكان دارد تحت شرايط ويژه اي بازگشت كند ( عوامل برانگيزنده مانند ضربه استرس ، قرار گرفتن در معرض پرتو ماوراء بنفش ‌‌‌[ تبخال به سبب تابش خورشيد] اختلال هورموني [ قاعدگي : تبخال قاعدگي ] ) كثرت بازگشت در افراد مختلف فرق مي كند و همواره در يك محل ظاهر مي شود .

دانه هاي جلدي يا مخاطي : معمولا در يك ناحيه ويژه ظاهر مي شود . ( اطراف دهان و بيني، گونه ها ، ابرو ، گوش ، دستگاه تناسلي ، سر آلت ، كفل ، انگشتان و... ) معمولا در مقدمه بروز دانه ها يك حالت سوزش وجود دارد .

تشخيص زيستي تبخال :

روشهاي مستقيم تشخيص سلولي : در غياب كشت ياخته اي و براي تشخيص سريع سودمند است .

جست وجوي ويروسي در كشت بافتي از ياخته هاي به دست آمده از مايع نخاعي و ياخته هاي خون امكانپذير است .

درمان : جهت درمان حتما با پزشك مشورت كنيد.